Charakterystyka dziecka 6-letniego

Okres rozwojowy dziecka sześcioletniego jest bardzo dynamiczny. 

Już nigdy później nie ma takiego szybkiego wzrostu rozwoju jak w tym okresie. 

U części dzieci rozwój przebiega stabilnie – liniowo, a u innych nierównomiernie – skokowo. 

W szóstym roku życia kończy się średnie dzieciństwo, a rozpoczyna późne dzieciństwo. Aktywność dziecka sześcioletniego przekształca się z aktywności spontanicznej, gdzie głównie dominuje zabawa w aktywność usystematyzowaną związaną z obowiązkami i przestrzeganiem norm społecznych. 

Rozpatrując rozwój dziecka sześcioletniego należy uwzględnić następujące obszary czy też sfery: 

1. Sfera fizyczna 

2. Sfera psychiczna 

3. Sfera emocjonalna 

4. Strefa społeczna 

 Z uwagi na utrzymującą się przewagę procesu pobudzania nad procesem hamowania zachodzącymi w korze mózgowej jako jeden z fizjologicznych procesów u dziecka, sześciolatek jest bardzo aktywny ruchowo, pobudzony i spontaniczny. Ruch dominuje w każdej sferze rozwoju. Postępujący dynamicznie rozwój układu nerwowego to wytwarzanie nowych powiązań pomiędzy strukturami mózgowymi, a tym samym łatwość w przyswajaniu nowych form działalności, w tym ruchowych. Dziecko sześcioletnie jest zatem sprawne fizycznie – patrząc na niego mamy wrażenie, iż jest w ciągłym ruchu. Posiada umiejętność wspinania się, jeżdżenia na rolkach, rowerze, płynnego, harmonijnego biegania. Jego kościec jest nadal w ciągłym rozwoju, więc sześciolatek szybko się męczy przebywając w jednej pozycji. Można przyjąć, że ruch w jego przypadku jest samoobroną przed krzywiznami mogącymi nastąpić pod wpływem dłuższego przebywania w jednej pozycji. Ruchy dziecka sześcioletniego zaczynają być bardziej skoordynowane i precyzyjne. Dzięki mineralizacji nadgarstków dziecko może wykonywać precyzyjne czynności dłońmi: nawleka, rysuje, wycina, odtwarza wzory, lepi. Również w tym okresie wzrasta umiejętność równowagi. Dzieci mogą stać czy też podskakiwać na jednej nodze, jeździć na łyżwach lub rolkach. Samodzielność dziecka sześcioletniego przejawia się w samodzielności podczas czynności samoobsługowych: ubieraniu się (zapinanie guzików, wiązanie sznurowadeł), jedzeniu, myciu. Ruchy dziecka są płynniejsze, estetyczniejsze. Wykonuje kombinacje ruchowe: potrafi skakać przez przeszkody, rzucać i złapać piłkę, wykonuje ćwiczenia równoważne. 

 Cechy fizyczne sześciolatka: 

2. Sfera psychiczna 

Sześciolatek ma duży zasób słów, swobodnie używa mowy potocznej i nie ma problemów z komunikacją z otoczeniem. Słowami potrafi przekazać swoje emocje, przemyślenia, uczucia. Dziecko mówi gramatycznie, stosuje części mowy. Wypowiada się zdaniami pełnymi i złożonymi. 

W tym okresie zachodzą znaczące zmiany w układzie nerwowym: 

szybciej i dokładniej przewodzone są impulsy nerwowe, wzrasta również ilość połączeń komórek nerwowych, ruchy są bardziej skoordynowane, 

rozwijają się receptory zmysłów, polepsza się ostrość wzroku, zwiększa się zdolność odbioru bodźców słuchowych, 

polepsza się koordynacja i płynność ruchowa dzięki dojrzewającym obszarom ruchowym kory mózgowej, 

poprawia się spostrzegawczość analityczno-syntetyczna, 

dzięki dojrzewającemu układowi nerwowemu, w tym korze mózgowej, następuje poprawa umiejętności skupiania uwagi, są to początki uwagi dowolnej, 

dziecko łatwiej zapamiętuje, może skupić swą uwagą przez około 15-20 min., 

następuje progres pamięci trwałej, 

łatwiej przebiegają procesy hamowania i pobudzania. 

Powoli, jeszcze nie u wszystkich, rozwija się stadium operacji konkretnych. Dziecko umie uporządkować zdarzenia ściśle powiązane logiczne różnego rodzaju następstwami: czasowymi, przyczynowo-skutkowymi. Dziecko zaczyna odczuwać silną potrzebę poznawania świata i bliższego i dalszego otoczenia, dlatego też jest dociekliwe i zadaje dużo pytań, chętnie eksperymentuje. Bardzo ważne są różnorodne zabawy, w których dzieci wykorzystują wszystkie zmysły. Istotne są także działania rozwijające mowę dziecka, takie jak: rozmowa, wspólne czytanie, wymyślanie opowiadań, rymowanki, zagadki itp. Procesy poznawcze podlegają dalszemu rozwojowi. 

Rozwój wrażeń i spostrzeżeń.  

U dzieci sześcioletnich wzrasta wrażliwość na bodźce. Zmysły lepiej odbierają bodźce pochodzące z otoczenia i reagują na różnorodne sygnały. Istotnym elementem w zwiększeniu orientacji dziecka spełnia zmysł słuchu i wzroku. Dziecko potrafi rozróżnić barwy oraz ich odcienie, zna również ich nazwy. Dzięki zwiększonej ostrości wzroku, sześciolatek może dostrzegać właściwe położenie i różnice w wielkości przedmiotów, jak również ich cechy jakościowe. Następuje wzrost wrażliwości słuchowej, kształtuje się słuch werbalny (dźwięki mowy) oraz słuch muzyczny (poczucie harmonii, rytmu, melodii). Dzieci zaczynają rozróżniać tony pod względem ich barwy, wysokości i siły. Ruch ciała dostosowuje się do charakteru muzyki, dziecko porusza się rytmicznie i harmonijnie. Doskonali się również kinetyka, dzięki czemu dziecko może wykonywać płynny i ciągły ruch w rytm muzyki. U dzieci w tym wieku przeważa spostrzeganie globalne, chociaż są zdolne do dokonania analizy oraz syntezy przedstawionego materiału np. rozpoznać kształty figur, układać puzzle. Rozwój uwagi, wyobraźni, pamięci Funkcje te są ściśle ze sobą powiązane. Bodźce muszą być silne i atrakcyjne, aby dziecko skoncentrowało na nich swoją uwagę. Skupia uwagę w ciągu maksymalnie 15-20 minut, szybko zatem się nudzi i przenosi swoje zainteresowanie na kolejny absorbujący element. Jego uwaga jest nadal mimowolna, sześciolatek najwięcej faktów i słów zapamiętuje podczas zabawy. Świadectwem kształtowania się uwagi dowolnej jest to, że dziecko potrafi skupić uwagę na dłużej i skoncentrować się na wykonywanej czynności. Zaczyna powoli rozwijać się pamięć abstrakcyjna o podłożu słowno-logicznym. 

U sześciolatka stopniowo zwiększa się rola bodźców warunkowych. Dziecko doznaje emocji, które wywołane są przyczynami poznawczymi. Jego emocje są bardzo zróżnicowane i szybko uzewnętrzniane. Brak jeszcze u niego dobrze rozwiniętej umiejętności wyhamowania wybuchu emocji. Jednakże z uwagi na chęć pozyskania sympatii wśród otoczenia powoli zaczyna wyrażać emocje z mniejszym nasileniem. Uczy się wyrażania form ekspresji bardziej dojrzałych (np. słownie). Próbuje świadomie kontrolować wyrażanie emocji, więc jest to początek socjalizacji tego procesu. Mamy przez to powoli do czynienia z osobą w miarę stabilną emocjonalnie, częściej zrównoważoną, mniej gwałtowną i żywiołową. 

Dziecko sześcioletnie: 

- ma słabiej dojrzały układ nerwowy niż siedmiolatek i z tego powodu silniej i szybciej reaguje emocjonalnie, 

-bardzo silnie okazuje swoje emocje negatywne (wybucha) oraz te pozytywne. 

 4. Sfera społeczna

Sześciolatek zaczyna uzależniać swoje zachowanie od osób, z którymi przebywa. Inaczej zachowuje się w stosunku do osób dorosłych, do których podchodzi z respektem i podziwem. Inaczej traktuje rówieśników i tu ważnym elementem jego zachowania jest nastawienie emocjonalne, czyli „lubienie” danej osoby. Również znajomość z określonymi osobami ma wpływ na jego zachowanie. Świadczy to niezbicie o zaawansowanym stopniu uspołecznienia. Opiekuje się młodszymi od siebie. Bawi się z rówieśnikami tej samej płci. Dostrzega u ludzi jedynie cechy zewnętrzne: ubiór, wygląd czy też przedmioty przez nich posiadane. Dziecko sześcioletnie przestaje wymagać każdorazowo instruowania i umie zapamiętać pewne zakazy oraz nakazy, które stosuje w innym czasie i innych sytuacjach. Polecenia dorosłej osoby kierowane do grupy odnosi także do siebie. Rozwija się u niego zdolność do współdziałania, co widać w szczególności w grach i zabawach zespołowych, w których trzyma się reguł i ustalonych zasad. Sześciolatek umie już przewidywać emocjonalne oraz intelektualne skutki swoich działań. Potrafi również podporządkować się wymaganiom innych. Chce postępować zgodnie z zasadami określonymi przez osoby, z którymi się identyfikuje. Normy moralne są przez niego postrzegane jako normy ustalone przez dorosłego (nakazy i zakazy). Jest wybuchowy i labilny uczuciowo i nastrojowo. Jego emocje przechodzą z jednej skrajności w drugą. Dojrzewający emocjonalnie sześciolatek rozpoznaje i rozumie emocje innych, staje się empatyczny. Nabiera dla niego znaczenia grupa rówieśnicza, przyjaźnie z rówieśnikami, współzawodnictwo. Dużym problemem dla dziecka są wszystkie oznaki odrzucenia z grupy, z którą się utożsamia. 

Literatura: 

1. Brejnak W. „Czy Twój przedszkolak dojrzał do nauki?” Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL. 

2. Brejnak W. „Kochaj i wspomagaj” Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2008. 

3. Krauze-Sikorska H. „Charakterystyka rozwoju dziecka sześcio-siedmioletniego” w: „Edukacja elementarna, jako strategia zmian rozwojowych dziecka” (red. Halina Sowińska, Renata Michalak) Kraków: Impuls 2004. 

4. Tryzno E. „Diagnoza edukacyjna dzieci 6-, 7-letnich rozpoczynających naukę: (wersja po badaniach pilotażowych) Gdańsk: Harmonia 2008. 

5. Wąsik I. „Diagnoza przedszkolna gotowości dziecka do podjęcia nauki w szkole” Gdańsk: Harmonia 2011. 

6. Włoch S. „Diagnoza całościowa w edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej: wybrane problemy i rozwiązania” Warszawa: Wydawnictwo Akademickie "Żak" 2009.

Autor: Katarzyna Szczęsna